51 Ministerie van Oorlog

Het ministerie van Oorlog werd in 1959 omgedoopt tot ministerie van Defensie. Maar: what’s in a name? De oorlog begon voor ons op 10 mei 1940 en eindigde op 1 oktober 1962. Velen van ons denken nog steeds dat Nederland in oorlog eindigde op 5 mei 1945 (Wageningen werd op 17 april 1945 bevrijd, op mijn zevende verjaardag).

Er sneuvelden 6.238 Nederlandse militairen. Het grootste deel tijdens de eerste vijf dagen van de oorlog. Ook onder de bevolking vielen veel slachtoffers. De hongerwinter 1944-1945 is berucht. Er stierven veel mensen van de honger. Schattingen: tussen de 20.000 en 30.000 mensen. De gemiddelde hoeveelheid calorieën per persoon in februari 1945 was 500… Nu varieert dat van 2.000 tot 3.000 en meer.

De slachtoffers worden herdacht op 4 mei en de bevrijding wordt gevierd op 5 mei. Maar van harte ging dat laatste niet. Geen jaarlijkse nationale feestdag waarbij “iedereen” vrij is, zoals koninginnedag en nu koningsdag. Die dag wordt belangrijker geacht… Slechts eens in de vijf jaar een vrije dag voor “iedereen”.

Wat wordt er eigenlijk op scholen over Nederland in oorlog onderwezen?

Als ik mensen vraag: hoeveel vliegtuigen zijn er in Nederland alleen al neergestort, dan blijkt men géén idee te hebben. Het zijn er meer dan 5600…

• ruim 2800 van de Royal Air Force (RAF)
• bijna 750 van deUnited States Army Air Force (USAAF)
• ruim 2100 van de Duitse Luftwaffe
  Bron: “Luchtoorlog boven Ede” door Evert van de Weerd. ISBN 9789087880996

Deze getallen geven toch wel enige indruk van wat hier gaande was…

Maar Nederland in oorlog ging daarna gewoon door in de zogenaamde Overzeese gebiedsdelen in met name wat toen Nederlands Indië werd genoemd. Die “gebiedsdelen” hadden wij, het Nederlandse volk, ons in de eeuwen daarvoor toegeëigend. De Nederlandse regering en de koningin waren in mei 1940 naar Engeland uitgeweken. Op 8 december 1941 verklaarde de Nederlandse regering in Londen de oorlog aan Japan. Even laten bezinken. Nederland was toch door Duitsland bezet? Wat was er gebeurd? Op 7 december 1941 had Japan met een verrassingsaanval Pearl Harbor aangevallen. In die haven lagen veel Amerikaanse oorlogsschepen. De Verenigde Staten waren op die dag nog neutraal. Maar daarna dus niet meer… Japan reageerde aanvankelijk met de mededeling dat het niet met Nederland in oorlog was. Toen begon Nederland vanaf 10 december 1941 Japanse koopvaardijschepen te torpederen. Japan had geprobeerd via onderhandelingen meer olie geleverd te krijgen. Nederlands Indië was namelijk na de Verenigde Staten, Iran en Roemenië de grootste olieleverancier in die tijd!

Na het mislukken van de onderhandelingen om meer olie geleverd te krijgen en de oorlogsverklaring van Nederland, had Japan direct de mobilisatie ingezet. De eerste aanvallen vonden plaats op 17 december 1941 op olie-eiland Borneo. Op 15 januari 1942 werd het American-British-Dutch-Australian Command (ABDA) opgezet. Het mocht niet baten. Op 9 maart 1942 werd de overgave van Nederlands Indië aan Japan een feit. De Tweede Wereldoorlog ging inmiddels “gewoon” verder. Ook met deelname van Nederlandse militairen, die bij geallieerde troepen werden ondergebracht. De capitulatie van Japan vond plaats op 15 augustus 1945. Dat was nadat de VS op Hiroshima en Nagasaki atoombommen hadden gegooid, met tienduizenden doden tot gevolg. Nederlands Indië kon vervolgens weer door ons ingenomen worden, dachten velen hier. Maar dat ging niet vanzelf. Eerst moesten de Japanners In Nederlands Indië zich nog overgeven en dat deden ze op 11 september 1945 op het eiland Timor, destijds half Portugees, half Nederlands, en wel aan de Australische generaal Dyke. De Indische bevolking in Nederlands Indië dacht er ook anders over. In ieder geval -in eerste instantie- hun voormannen, zie NOS.

“Voor de deur van zijn eigen huis in het centrum van Batavia (nu Jakarta) heeft Soekarno, leider van de Indonesische nationalisten, vanochtend 17 augustus 1945 om 10.00 uur de onafhankelijkheid van Indonesië uitgeroepen. In zijn “proklamasi”, die slechts een minuut duurde en door de radio werd uitgezonden, zei Soekarno: “Wij, het volk van Indonesië, roepen hierbij de onafhankelijkheid van Indonesië uit. Zaken betreffende de machtsovername zullen op ordelijke wijze en in zo kort mogelijke tijd worden geregeld. In naam van het Indonesische volk, Soekarno en Hatta.” En de “Revolusi Nasional Indonesia” was begonnen. Die eindigde met de souvereiniteits-overdracht van Nederland op 27 december 1949. Ook autoriteiten in Nederland zagen wel in dat enige vorm van dékolonisatie onvermijdelijk zou zijn. Ze wilden een geleidelijk dékolonisatie-proces afdwingen met waarborgen voor Nederlandse belangen. Belangen en posities. Daarvoor werd gewoon oorlog gevoerd. Het werden politionele acties genoemd.

De Nederlandse bevolking telde in die jaren zo’n 9 miljoen inwoners. Toen al telde de Indonesische bevolking zo’n 75 miljoen mensen. Nu is dat respectievelijk bijna 18 miljoen tegenover 267 miljoen. Het is het vierde land in bevolkingsomvang. Het grootste deel is moslim. Je vraagt je af hoe het allemaal mogelijk is geweest. Een volk van 9 miljoen overwegend -toen nog- christelijk, hield een volk van 75 miljoen mensen honderden jaren onder bewind, waarvan de grote meerderheid ook nog moslim was… De Japanse bezetting heeft de aspiraties van de Indonesische voormannen ongetwijfeld beïnvloed. Gezien de gewijzigde machtsverhoudingen in de wereld zou de dékolonisatie ook overigens hoe dan ook tot stand zijn gekomen. Uitgezonderd van de souvereiniteits-overdracht was het westelijk deel van Nieuw Guinea (het oostelijk deel stond onder Australisch bewind). Een conflictbron met Indonesië was geboren. Want de Indonesiërs waren het er niet mee eens. Toen ze sterk genoeg waren begonnen ze gewoon met militaire acties. En de wereld bemoeide zich er ook mee. Geen steun. Nederland nam uiteindelijk “het verlies” en droeg Nieuwe Guinea over aan de Verenigde Naties die het vervolgens aan Indonesia overdroeg. Duur van de missie: 3 december 1945 tot 23 november 1962. Aantal betrokken militairen: 240.000 Dodelijke slachtoffers: 6.250 NB: net zoveel militairen als er in 1940 sneuvelden… (link)

Over invaliden en getraumatiseerden komen we niet veel te weten. Mijn militaire dienstplicht duurde 21 maanden (begin augustus 1961, eind maart 1963), dat was drie maanden langer dan gebruikelijk vanwege de crisis om Berlijn. Onder elkaar spraken wij van NATO-peuk (Nederland was in 1949 lid geworden van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie NAVO. NATO is de Engelstalige versie, zie link.

Het enige dat ik toen meegekregen heb van de oorlog in Nieuw Guinea was het inzetten van voertuigen van ons transportbataljon die goederen uit MOB-complexen (mobilisatie complexen) naar de haven van Rotterdam brachten, om van daaruit verscheept te worden. Ook was ik mij bewust van het feit dat er ook dienstplichtigen naar Nieuw Guinea werden gestuurd. Daar sprak ik met mijn vader over. Of ik wel of niet “uitgezonden” zou kunnen worden en wat wel of niet te doen in zo’n geval. Over de gehele Indië/Indonesia periode lees je hier de visie van Het Nederlands Veteranen Instituut.

Waren daarmee onze militaire avonturen afgelopen? Allerminst. Maar we noemden het vanaf toen: missies. Op deze website staan alle missies en de lijst van gevallenen ook.

Lees ze van onder naar boven, te beginnen bij Korea. Het zijn er achttien. Wat hebben die missies allemaal opgeleverd?
…
Nu zijn we in een nieuwe oorlog beland. Het is 17 juni 2022.

Althans volgens onze minister-president die het als volgt verwoordt na de opmerking/vraag van een journalist, die zegt: “het zou toch best kunnen zijn, dat we langzaam maar zeker steeds meer een oorlog in gerommeld worden die niet per se de onze is”. De MP (verstoord): “Nou eens even dit. Die oorlog dáár is de onze. Laten we het wel daarover nou met elkaar eens worden. Als wij niet bereid zijn om er voor te zorgen dat Oekraïne de overwinning kan boeken, daar alles aan te doen, waarbij we gezegd hebben de rooie grens, de rooie lijn is dat we niet de NAVO in rechtstreeks conflict brengen met Rusland, maar verder doen we alles wat we kunnen, met financiële steun en militaire steun, maar óók met hele zware wapensystemen. Nederland loopt daar redelijk in voorop, dat is ook van de week weer bevestigd. Nu nog weer met de Franse houwitsers 2000 samen met de Duitsers, nou, veel zwaardere systemen zijn er niet en dat doen we omdat dit onze oorlog is. Als dit fout gaat en wij zouden laten gebeuren dat Poetin Oekraïne kan bezetten, wat is het volgende en uiteindelijk is dat dus een directe bedreiging voor onze veiligheid. Daarom heb ik net in mijn betoog ook nog een keer tegen Nederland gezegd hoe belangrijk het is dat wij bereid zijn met z’n allen, ook dat, de gevolgen daarvan te dragen, die gevolgen zijn er ook in onze portemonnaie, maar dat moeten we doen voor onze veiligheid en onze vrijheid”.