30 december 2020
Door Wim Zeegers
Dit artikel in het British Medical Journal (BMJ) was een opsteker van jewelste: “Covid-19: Vaccine candidate may be more than 90% effective, interim results indicate”.
https://www.bmj.com/content/371/bmj.m4347
Daaruit alvast dit citaat: “Let’s put this in perspective. First, a relative risk reduction is being reported, not absolute risk reduction, which appears to be less than 1%. Second, these results refer to trials’ primary endpoint of covid-19 essentially and severity, and importantly not the vaccine’s ability to save lives, nor the ability to prevent infection, nor the efficacy in important subgroups (e.g. frail elderly). Those still remain unknown. Third, these results reflect a time point relatively soon after vaccination, and we know nothing about vaccine performance at 3, 6, or 12 months, so cannot compare these efficacy numbers against other vaccines like influenza vaccines (which are judged over a season). Fourth, children, adolescents, and immunocompromised individuals were largely excluded from the trials, so we still lack any data on these important populations.”
Een paar dagen later kwam een andere fabrikant met een nog hogere score: meer dan 94%! Dit werd door de media ook zo – kritiekloos – doorgegeven. Maar er zit een adder onder het gras. Er is in het artikel sprake van relatief risico. Maar er bestaat ook nog zoiets als absoluut risico.
Voorbeeld. Stel je wilt een geneesmiddel testen op effectiviteit. Dan geef je een groep van 100 mensen het middel en een groep van 100 mensen een placebo (dat is een middel zonder enige directe werking). Na een jaar blijkt dat in de medicijngroep één dode viel te betreuren en in de placebogroep twee. Het verschil: twee min een, dat is 50%. Dit is een relatief risico. Maar de werkelijkheid was dat er 98 overlevenden waren in de placebogroep en 99 in de medicijn groep. En dat is 1 (één) procent verschil, het absolute risico.
Nog een voorbeeld. Je neemt twee groepen van duizend mensen. Stel ook hier valt één dode in de medicijngroep en twee doden in de placebo groep. Het relatieve risico is hier dus wederom 50%. Het absolute risico: 998 overlevers in de placebogroep en 999 overlevers in de medicijngroep, dat is 0,1 (nul komma één) procent. Indrukwekkende cijfers in meerdere opzichten. Want vanuit de verkoper gezien: 50% vermindering van risico. En dat ‘vertelt’ hij aan de dokter en de dokter vertelt het aan u. Maar vanuit de patiënt gezien was het risico tussen de 0,1 en 1 procent.
Dat de presentatie van de opstekers gebaseerd was op relatief risico was ook huisarts Martin Voerknecht (Bussum) opgevallen. In een twitter die een vriend mij toestuurde zegt hij onder meer: ‘Wilt u even het zand uit uw ogen vegen? Het BMJ helpt u erbij. Pfizer vaccin: 90 procent effectief! Het betreft een relatieve risicoreductie: in goed Nederlands heet dat: u wordt bedonderd waar u bij staat’. Voerknecht citeert een deel uit het artikel en komt tot de conclusie dat 127.500 mensen moeten worden gevaccineerd om één dode te voorkomen.
Inmiddels was er in het BMJ een zogenaamde rapid response verschenen:
https://www.bmj.com/content/371/bmj.m4347/rr-4
Deze liegt er niet om. In een mail wisseling met een vriend berekent de schrijver dat je 128.205 mensen moet vaccineren om één dode te voorkomen.